Udazken honetan, IBMren System One ordenagailu kuantikoa martxan jarriko da Donostian, munduan instalatzen den seigarrena izango da. Instalazio hau Basque Quantum estrategiaren parte da, eta bertan elkarlanean arituko dira IBM, Eusko Jaurlaritza eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru aldundiak. Ordenagailuaren abiaraztea izango da UNESCOk izendatutako Kuantikaren Nazioarteko Urtea ospatzeko egitarauaren ekitaldi nagusia.
Juan Ignacio Pérez Eusko Jaurlaritzako Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza sailburuak iragarri duenez, ordenagailua Ikerbasqueren egoitza berrian kokatuko da, eta bertatik garatuko dute Euskal Autonomia Erkidegoa mundu mailako erreferente bihurtzeko helburua.
IBMren System One: kuantikaren aurrerapausoa Euskal Herrian
IBMren ordenagailu kuantikoa seigarrena izango da mundu osoan, Estatu Batuak, Alemania, Japonia, Kanada eta Hego Korearen atzetik. Pérez sailburuak azpimarratu duenez, «teknologia disruptibo honek erronka konplexuak ebazteko ahalmena izango du, gaur egungo ordenagailu klasikoentzat eskuragarri ez dauden soluzioak eskainiz».
Ordenagailu kuantikoaren potentzialak sektore askotan ekar ditzake hobekuntzak, hala nola:
- Farmazia eta osasuna: botika berrien garapena azkartzeko.
- Energia eta ingurumenaren kudeaketa: bateriak hobetzeko eta energia eraginkorragoa lortzeko.
- Telekomunikazioak: komunikazio seguruagoak eta azkarragoak sortzeko.
- Agronomia eta industria kimikoa: ongarri eraginkorragoak diseinatzeko.
Basque Quantum: etorkizuneko apustua
Ordenagailuaren instalazioa Basque Quantum estrategiaren oinarri nagusietako bat izango da. Ekimen honek Euskal Herria zientzia kuantikoaren munduko mapa teknologikoan kokatzea du helburu. Javier Aizpurua, Basque Quantum-eko zuzendari zientifikoak, «nazioartean nabarmentzeko bide bakarra bikaintasuna bilatzea dela» nabarmendu du. Bere esanetan, «niche teknologiko jakin batzuetan distira egiteko» ahalegina egingo dute.
Aizpuruaren hitzetan, Euskal Herriko industriak teknologia kuantikoaren bidez posizio lehiakor bat eskuratu dezake, bereziki sektore aeronautikoan, ingeniaritzan eta telekomunikazioetan.
Ezagutza zientifikoa gizarteratzea helburu
Kuantikaren Nazioarteko Urtea dela-eta, Eusko Jaurlaritzak zientzia gizartean zabaltzeko hainbat ekimen antolatu ditu Bilbon, Donostian eta Gasteizen. Egitarauan honako jarduerak nabarmendu dituzte:
- Erakusketak eta hitzaldi irekiak: publiko guztientzat zientzia kuantikoa ulergarri egiteko.
- Tailer didaktikoak: gazteak zientziara erakartzeko eta haien jakin-mina pizteko.
- Erakusketa ibiltaria: hainbat euskal herritan kuantikaren oinarrizko kontzeptuak erakusteko.
Juan Ignacio Pérez sailburuaren hitzetan, «fisika kuantikoak erakusten du gure errealitatea ulertzeko gaitasuna mugatua dela». Haren arabera, zientziaren eremuko iraultza handiek —Copernicoren edo Galileoren teoriak, esaterako— gizakiaren mundu-ikuskera aldatu zuten, eta fisika kuantikoak errealitatea hautemateko modu berriak proposatzen ditu.
Espazioan ere erabilera berriak
Kuantikaren potentziala ez da Lurraren mugaketan geratzen. Cristina Ortega, AVS euskal enpresako espazio-programaren arduraduna, ere ekitaldian izan zen, eta teknologia kuantikoaren aplikazioak espazioko misioetan ere baliagarriak izango direla adierazi zuen. Ortegaren esanetan, «kuantikaren bidez komunikazio seguruagoak eta sistema eraginkorragoak garatuko ditugu espazioan».
AVS enpresak ESA eta NASArekin elkarlanean ari da gaur egun, unibertsoaren ezagutza zabaltzeko teknologia berritzaileak garatzen.
Erronka teknologiko eta soziala
Ordenagailu kuantiko baten instalazioa ez da bakarrik aurrerapen teknologikoa; gizartearentzat erronka bat ere bada. Informazio kuantikoa erabiltzeko ahalmenak datuen kudeaketa, segurtasuna eta komunikazio-protokoloetan eragin handia izango du.
Horregatik, Jaurlaritzak adierazi du zientzialarien prestakuntza indartuko duela eta sektore pribatuarekin lankidetza sustatuko duela. Horrekin batera, hezkuntza-programak garatuko dira unibertsitateetan eta lanbide heziketan, etorkizuneko espezialisten prestakuntza bermatzeko.
Donostia, erreferente kuantikoaren bidean
Ordenagailu kuantikoa martxan jartzeak Donostia zientzia eta teknologiaren munduko erreferente bihurtzea du xede. Pérez sailburuaren hitzetan, «Euskadik aukerak ditu eremu kuantikoan aurrera egiteko, ikerketa zentro sendoak eta enpresa dinamikoak baititu».
Basque Quantum estrategiak industria, unibertsitate eta erakunde publikoen arteko elkarlana sustatuko du. Donostiako instalazio berri honi esker, Euskadik bere lehen ordenagailu kuantikoa izango du eta aurrerapauso handia emango du ezagutza teknologikoaren esparruan.
Horrela, IBMren System One Donostiara iristeak ezagutza zientifikoa, berrikuntza teknologikoa eta gizartearekiko dibulgazioa uztartuko ditu. Udazken honetan ordenagailua martxan jartzearekin batera, Euskal Herria kuantikaren mapan posizionatuko da, eta zientziaren mugak berriro ere zabalduko dira.
