Txinan egindako azken indusketa arkeologikoek Harresi Handiaren jatorriari buruzko teoria aldatu dute, eraikuntza 300 urte lehenagokoa izan zitekeela iradokiz. Shandong probintzian aurkitutako aztarnek adierazten dute harresia Zhou dinastiaren amaieran (K.a. 1046-771) edo Udaberri eta Udazken garaian (K.a. 770-476) hasi zela eraikitzen, aurretik uste zen garaia baino askoz lehenago.
Indusketaren xehetasunak
Ikerketa 2023ko maiatzetik abendura bitartean burutu zen, 1.100 metro koadroko azaleran, Guangli herrian. Bertan harrizko egiturak, animalia-hezurrak eta landare-hondakinak aurkitu zituzten, aurkikuntza historikoa Txinako Harresi Handiaren eraikuntza-faseetan kokatzeko funtsezkoa dela baieztatuz.
Indusketaren buru eta Shandongeko Antzinako Ondare eta Arkeologia Institutuko aditu den Zhang Su-k azaldu duenez, aurkitutako harresiak bi fasetan sailkatu daitezke:
- Fase goiztiarra: Zhou dinastiaren amaierakoa izango litzateke.
- Fase berantiarra: Estatu Gerran (K.a. 475-221) altxatutako zatia izango litzateke, zeina gaur egun hobeto kontserbatuta dagoen.
Liu Zheng, Txinako Antikitateen Elkarteko kidea, aurkikuntza “Txinako Harresi Handiaren azterketan mugarri bat” dela adierazi du: «Harresiaren eraikuntza lehenagotik hasia zela baieztatzen duen ebidentzia sendoa dugu».
Lehendik zegoen asentamendua eta estrategiaren garrantzia
Indusketa lanetan Zhou garaiko bi bizileku aurkitu dira, horiek lurpeko egitura karratu borobilduak dituztela eta garai hartako etxebizitzen arkitekturarekin bat datozela. Horrek iradokitzen du Harresi Handia eraiki aurretik, bertan bizileku txiki bat egon zela.
Horrez gain, harresitik 1,5 kilometro iparraldera, Pingyin hiria izeneko asentamendua aurkitu zuten, historialari zaharren testuetan agertzen dena. Zhang Su-ren arabera, «Pingyinen kokapena argigarria da, harresia ez baitzen soilik defentsarako eraiki, baizik eta merkataritza eta garraio-bide estrategikoak kontrolatzeko ere balio zuen».
Txinako Harresi Handiaren bilakaera
Harresi Handia 1987an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen, eta 20.000 kilometroko luzera du gaur egun. Baina jatorrian ez zen harresi bakarra izan, baizik eta zenbait erreinu txikik banaka eraikitako egiturak ziren, iparraldeko erasoetatik babesteko.
Qin Shi lehen enperadoreak (K.a. 221-210) erabaki zuen harresi horiek batu eta konexio-sistema erraldoi bat sortzea, horrela Mongoliako arkuari eraso egitea zailduz. Gaur egun, harresia Txinako 15 eskualde administratiboetatik igarotzen da, besteak beste, Pekin, Hebei, Mongolia Barneko, Gansu eta Xinjiang probintzietatik. Aurkikuntza berria ikusita, Txinako Harresi Handiaren historia sakonago ulertzeko bidean pauso garrantzitsua eman da, eta litekeena da etorkizun hurbilean eraikuntzaren jatorriari buruzko teoria berriak garatzea.
