Asteburu honetan laugarrenez ospatu da Nafarroako patxaranaren loraldia, inguruko herrietan ikus daitekeen fenomeno natural ikusgarria. Japoniako gereziondoen loratzea bezalako ospakizunak gogorarazten ditu ekitaldi honek, eta Estatu espainolean gero eta gehiago dira naturaren ikuskizun horiek baliatuz ospakizun bereziak antolatzen dituzten herrialdeak. Nafarroaren kasuan, patxaranaren loratzea da ikur nagusia: tokian tokiko fenomenoa, ikusgarria eta kalitate handiko produktua sortzen duena.
Landare basati batetik abiatutako istorioa
Patxaranaren jatorria endrino basatian (Prunus spinosa) dago, berez zuhaixka bat dena eta Euskal Herriko basoetan nahiko ohikoa dena. Baina orain ikusten ditugun baratzeetako zuhaitzak ez dira basatian hazitako zuhaixkak: 1987tik aurrera, Nafarroako Patxaranaren Kontseilu Arautzaileak, bertako destilategiek eta ITGA erakundeak endrinoa “etxekotzeko” prozesua abiatu zuten, ekoizpena bermatu eta fruituaren kalitatea hobetzeko helburuarekin.
Lanean, landare basatiak bildu eta muxika zuhaitzaren (Prunus domestica) enborretan txertatu zituzten, biak senide botanikoak baitira. Proba horiek Sartagudako finka esperimental batean egin ziren, eta bertan aurkitu zuten zazpi barietatetan oinarritutako txertaketak emaitzarik onenak ematen zituela, mirabolano motako muxika enborretan.
Lorez eta fruituz jantzitako lurra
Zuhaixka basatien aldean, zuhaitz moduan landatuta, endrina biltzea askoz errazagoa da; adibidez, oliboen moduan, bibrazio bidezko sistema batekin jasotzen dira. 2000. urtean jaso zen lehen uzta komertziala: 40.000 kilo. Gaur egun, Nafarroak 115 hektarea ditu patxaranarentzat berariaz landatutakoak, eta ekoizpena nabarmen hazi da.
Azken uzta, 2024ko urrian jaso zena, ia 20 aldiz handiagoa izan zen lehen urtearekin alderatuta. Alexia Zabalzak, Kontseilu Arautzaileko ordezkariak, adierazi duenez, «754.484 kilo endrina jaso ziren, eta kalitate aparta izan zuten». Urte berean, zazpi destilategik 191.000 litro patxaran ekoitzi zituzten, eta egun oraindik 2024ko uztako fruituak erabiltzen ari dira anisa aromatizatzeko. «Lore eta fruitu helduaren kolorea eta usaina ematen ari da patxaran berriak», gaineratu du.
Loraldia eta etorkizun oparoa
Aurtengo udaberria, halere, zailtasunez jositako garaia izaten ari da: hotza, euria eta haize zakarra nagusitu dira. Ondorioz, loraldia ez da bateratua izan, eta hainbat astetan zehar luzatu da. Hala ere, Zabalzak baikortasunez begiratzen dio etorkizunari: «Apirilaren lehen astean etorritako beroaldiak fruituak heltzeko prozesua bizkortu du, eta aurreikuspenen arabera, aurreko urtekoaren pareko edo handiagoa izan daiteke aurtengo uzta».
Nafarroako altxor berezia
Patxaranaren loraldia Nafarroan bakarrik ikus daitekeen fenomenoa da, eta horrek ematen dio berezitasuna. Mues, Azkoien, Mendabia, Sesma, Faltzes, Deikaztelu eta Funes bezalako herriek egiten dute posible edari tradizional eta maitatu horren kalitate gorena mantentzea. Eta hori guztia, udaberrian loratzen den zuhaitz xume bati esker.
