Plastikoa gure eguneroko bizitzan oso presente dago, baina azken ikerketek erakutsi dute gure gorputzean ere metatzen ari dela. Organo guztietan aurkitu da plastikoa: ama-esnean, plazentan, odolean… baita arnasten dugun airean ere. Gaur egun, plastikoak jan egiten ditugu, nahiz eta oraindik ez dagoen argi zein neurritaraino kaltegarria izan daitekeen gure osasunerako.
Zientzialariek uste dute dosian dagoela gakoa. Plastiko kontzentrazioa oso baxua bada, ez luke arazo handirik sortu beharko, baina maila hori handituz gero, ondorioak larriak izan litezke. Adibidez, plazentaren kasuan, plastiko gehiegi pilatuz gero, jaiotzear dagoen haurrari nutrienteak eramateko lana oztopa dezake eta garunaren garapenean arazoak sor ditzake.
Elikagai batzuetan plastiko gehiago dago
Plastikoen arrisku nagusia ez dago plastikoan berean, baizik eta ftalatoetan, plastikoak malguagoak izatea ahalbidetzen duten substantzia kimikoetan. Horregatik, ikertzaileek arreta berezia jarri diote plastikoek itsas ekosistemetan duten eraginari. Zaborraren %80 plastikoa da itsasoan, eta ur ez oso sakonetan bizi diren arrainak dira mikroplastiko gehien irensten dituztenak: bakailaoa, sardina, antxoa….
Hala ere, arrain handiak jaterakoan, gehienetan tripak kentzen zaizkienez, plastiko gehienak bertan geratzen dira eta ez dira gure dietan sartzen. Hori ez da berdin gertatzen muskuilu, ostra edo izkirekin, tripak kentzen ez zaizkielako. 225 gramo muskuilu janez gero, 7 gramo mikroplastiko irents daitezke.
Baina arazoa ez da itsaskietan bakarrik agertzen. Prozesatutako elikagaietan ere ftalatoak aurkitu izan dira, prestaketa edo ontziratze prozesuan plastikoa erabiltzen delako. Esnekietan ere substantzia hau detektatu dute, batez ere hezegabetasun handiagoa duten produktuak dira kaltetuenak.
Plastikozko botilatan saltzen diren ur eta edari askok mikroplastikoak dituzte. Horregatik, hobe da kristalezko botilak edo latetan datozen edariak aukeratzea.
Pentsa genezake frutak eta barazkiak jatea dela irtenbidea, baina lurzoruan ere plastiko partikulak aurkitu dira. Nutriente gutxiago jasotzen dituztela eta sustraietatik substantzia kimikoak sartzen zaizkiela frogatu dute. Izan ere, sagarretan ere nanoplastikoak aurkitu dira.
Astean kreditu txartel bat irensten dugu
WWF erakundeak argitaratutako ikerketa baten arabera, astean 5 gramo plastiko irensten ditugu, hau da, kreditu txartel baten baliokidea. Beste ikerketa batzuen arabera, mikroplastikoen metaketak hormonen funtzionamenduan alterazioak eragin ditzake eta, ondorioz, obesitatea, antzutasuna edo diabetesa izateko arriskua areagotu.
Dena den, ez dago adostasunik plastikoek osasunean duten eraginari buruz, ikerketa asko oraindik ere bateratu gabe daudelako. Beraz, oraingoz ezin da argi eta garbi ondoriorik atera.
Plastikoa murrizteko neurriak: zer egin dezakegu?
Mikroplastikoak gure ingurunean saihestezinak badira ere, gure esku dago kontsumoa murriztea. Horretarako, hainbat gomendio jarraitu daitezke:
- Erabili berrerabilgarriak: Saltokietan zure ontzia eraman dezakezu haragia edo arraina erostera, plastikozko bilgarriak saihesteko.
- Eramateko kafea zure edalontziarekin eskatu: Tolesgarriak diren silikonazko edalontziak ere badaude, poltsikoan gordetzeko modukoak.
- Erosketetarako poltsa berrerabilgarriak erabili: Tela poltsa txiki bat beti gainean eramatea lagungarria izan daiteke.
- Iturriko ura edan: Euskal Herriko ura kalitate onekoa da eta plastikozko botilak saihestea lagungarria izan daiteke mikroplastikoen irenstea murrizteko.
- Plastikozko edukiontziak ez berotu: Mikrouhinean edo ontzi-garbigailuan plastikozko ontziak berotzeak nanoplastikoen askapena eragin dezake.
- Birziklatzea ez da nahikoa: Europar Batasunaren araudiaren arabera, 2030erako plastikozko edukiontzien %55 berrerabilgarriak edo birziklagarriak izan beharko dira. Baina kontuan hartu behar da plastiko mota asko ez direla benetan birziklagarriak.
Etorkizuneko erronka: plastikoaren alternatibak
Plastikoa ordezkatuko duen material eraginkor bat aurkitzea erronka handia da, eta gaur egun ez dago soluzio errazik. Badira ordezko material batzuk:
- Banbua: Hortzetako eskuilak, kotoi-zotzak edo lastotxoak egiteko erabiltzen ari dira.
- Kristala: Botila eta tupper berrerabilgarrientzat alternatiba egokia da.
- Kartoia: Produktu askoren kaxak egiteko erabiltzen da.
Hala ere, ez dute plastikoaren propietate guztien baliokidea eskaintzen: malgutasuna, arintasuna eta iraunkortasuna. Ekoplastikoak ekoizten ari dira, baina oraindik garestiagoak dira eta ez dira guztiz zabaldu.
Plastikoen kontsumoa murrizteko lehen pauso handia plastikozko poltsak ordaintzera behartzea izan zen, eta gaur egun jende gehienak berrerabilgarriak erabiltzen ditu. Soltean erosteko aukera ematen duten saltoki berezituak ere gero eta ugariagoak dira.
Kosmetikan ere aldaketak gertatu dira: plastikozko purpurina debekatu da eta material biodegradagarriak erabiltzen ari dira efektu distiratsu bera lortzeko.
Ondorioa: arazo kolektiboa, erantzukizun partekatua
Norbanako gisa pauso txiki asko eman ditzakegu, baina ardura nagusia enpresa handien eta legegileen esku dago. Kontsumitzaileok ezin dugu plastikoen krisia bakarrik konpondu, eta horregatik, beharrezkoa da legeak egokitzea eta alternatiba eraginkorrak bultzatzea.
Horregatik, mundu mailako irtenbideak behar dira, plastikoen ekoizpena murriztu eta alternatiba jasangarriak garatzeko. Mugimendu indibidualak garrantzitsuak badira ere, benetako aldaketa politiken bidez etorriko da.
